Η εργονομία (Ergonomics ή Human Factors) είναι η επιστήμη που ασχολείται με τη μελέτη της αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων και των υπολοίπων στοιχείων ενός συστήματος. Εφαρμόζει θεωρητικές αρχές, δεδομένα και μεθόδους στον σχεδιασμό, με στόχο την προαγωγή του καλώς έχειν των εργαζομένων και τη βελτιστοποίηση της συνολικής απόδοσης του συστήματος.
Η εργονομία συμβάλει στον προγραμματισμό, σχεδιασμό και αξιολόγηση των εργασιών, των προιόντων, της οργάνωσης, των εργαλείων, του περιβάλλοντος και γενικότερα των συστημάτων με στόχο να τα καταστήσουν συμβατά με τις ανάγκες, δυνατότητες και περιορισμούς των ανθρώπων.
Η σύγχρονη εργασία υπό πιεστικές συνθήκες, είναι παράγοντες που προκαλούν σωματική καταπόνηση. Παράλληλα το περιβάλλον του χώρου εργασίας και οι παρατεταμένες στάσεις (θέσεις) των εργαζομένων,θέτουν σε κίνδυνο το μυοσκελετικό σύστημα.
Οι παθήσεις αυτές που σχετίζονται με την εργασία, όπως για παράδειγμα το σύνδρομο του ηλεκτρονικού υπολογιστή, έχουν πολυδιάστατη αιτιολογία.
Πρόκειται για υψηλές ή χαμηλές σε ένταση μυϊκές συστολές, αλλά ιδιαίτερα στρεσσογόνες, οι οποίες διατηρούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα και καλούνται να αντιρροπήσουν ως επί των πλείστων την έλξη της βαρύτητας.
Ακριβέστερα, σαν στατικές θέσεις ορίζονται αυτές που απαιτούν συνεχή μυϊκή προσπάθεια για να διατηρήσουν το σώμα σε μία στάση, εκτελώντας ισομετρικές συστολές και δεν επικουρούνται από καμία συνοδό κίνηση.
Το τελικό αποτέλεσμα της στατικής μυϊκής σύσπασης αποφέρει σημαντική μείωση της αιματικής ροής, η οποία προκαλείται από τον στραγγαλισμό των αιμοφόρων αγγείων.
Η παρεπόμενη ελάττωση του οξυγόνου επηρεάζει δραματικά την θρέψη του μυός, εμποδίζοντας την φυσιολογική αποβολή των υποπροϊόντων του μεταβολισμού.
Παράλληλα λόγω της αυξημένης ενδομυϊκής πίεσης, τραυματίζεται ελαφρά ο νευρικός ιστός με αποτέλεσμα την ελάττωση της λειτουργικότητας του.
Συγκεκριμένα, έχει διαπιστωθεί ότι είναι εξαιρετικά παθογενής η κάμψη της κεφαλής πάνω από 45 μοίρες κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων του εργαζομένου, γι’ αυτό συνίσταται η αποφυγή της.
Για την πρόληψη των μυοσκελετικών αυτών παθήσεων, αξιολογώντας τα προβλήματα που ταλαιπωρούν το σώμα σας, σας παραθέτουμε τις παρακάτω οδηγίες:
Η οργάνωση του χώρου εργασίας πρέπει να προσφέρει εύκολη προσπέλαση όλων των εργαλείων, ειδικά αυτών που είναι ογκώδη ή χρησιμοποιούνται συχνότερα, για να αποφεύγεται η κόπωση από τις μετακινήσεις και την περιττή καταβολή δυνάμεων.
Η τοποθέτηση των αντικειμένων πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν κοντύτερα στον εργαζόμενο, σε παράταξη τόξου και κατά σειρά χρησιμότητας. Η επιφάνεια εργασίας εξ’ ορισμού είναι μια περιοχή που προσφέρεται για τη διεκπεραίωση διαφόρων δραστηριοτήτων και όσο μεγαλύτερη είναι, τόσα περισσότερα αντικείμενα μπορεί να φιλοξενήσει.
Μολονότι τις περισσότερες φορές είναι αδύνατο όλοι οι χώροι εργασίας να προσφέρουν μία άνετη και ευχάριστη ατμόσφαιρα, εντούτοις εάν εξασφαλιστεί επαρκής αερισμός, με καλή λειτουργία του κεντρικού κλιματισμού και φωτεινότητα, είναι δυνατό να συμβάλλουν σε καλύτερες συνθήκες λειτουργίας στην εργασία.
Η ξεκούραστη ανάγνωση ενός εγγράφου για παράδειγμα, απαιτεί επίπεδο φωτεινότητας περίπου 500lux ενώ η εργασία σε ηλεκτρονικό υπολογιστή 300lux .
Το γραφείο θα πρέπει να είναι αρκετά μεγάλο, ώστε να παρέχει άνεση κινήσεων ανάλογα με τις συσκευές που θα φιλοξενεί. Επίσης να έχει το κατάλληλο ύψος έτσι ώστε να μην ασκεί φορτίσεις στους μύες του σώματος.
Ένα γραφείο που φιλοξενεί έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή, θα πρέπει να διαθέτει αρκετό χώρο στο βάθος και στο πλάτος ώστε να μπορεί να τοποθετηθεί η οθόνη ακριβώς απέναντι από τον χρήστη και σε ικανοποιητική απόσταση από την άκρα χείρα.
Η καρέκλα είναι ένα από τα σημαντικότερα κομμάτια του εργασιακού εξοπλισμού και θα πρέπει να δίνεται η πρέπουσα βαρύτητα στην επιλογή της.
Μία καρέκλα με εργονομικές προδιαγραφές πρέπει να διαθέτει ρυθμιζόμενο ύψος, κλίση της πλάτης, μπράτσα για να αναπαύονται τα χέρια και υποστήριξη της οσφυϊκής μοίρας. Ο εργονομικός σχεδιασμός εντούτοις από μόνος του δεν αρκεί για να διασφαλίσει την αποφυγή διαταραχών και η ορθή χρήση της καρέκλας και η αξιοποίηση των δυνατοτήτων της, είναι αναγκαία.
Η επιλογή του πληκτρολογίου και του ποντικιού θα πρέπει να γίνεται με μεγάλη προσοχή, μιας και ευθύνεται για πληθώρα κακώσεων και βλαβών στην άκρα χείρα.
Το πληκτρολόγιο πρέπει να διαθέτει ρύθμιση κλίσης και μαλακά πλήκτρα, ώστε να εφαρμόζει καλά στην παλάμη του χειριστή και να διαθέτει μακρύ καλώδιο, ώστε να μην υπάρχουν φυσικοί περιορισμοί.
Επίσης πρέπει να βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο και πολύ κοντά στο σώμα του χρήστη, ώστε να μην απαιτείται η συνεχής έκταση του αγκώνα και η κάμψη του κορμού.
Η κλίση του πληκτρολογίου να είναι ανάλογη της κλίσης της καρέκλας με κριτήριο πάντα την θέση των καρπών. Αν η πλάτη της καρέκλας είναι όρθια, τότε η κλίση του πληκτρολογίου πρέπει να είναι ουδέτερη ή ακόμη και αρνητική, ενώ αν η καρέκλα έχει ελαφρά κλίση προς τα πίσω τότε το πληκτρολόγιο πρέπει να έχει θετική κλίση.
Η οθόνη αποτελεί σημείο κλειδί καθώς ο χρήστης μπορεί να εργάζεται πολλές ώρες σε ηλεκτρονικό υπολογιστή.
Πρέπει να τοποθετείται ακριβώς απέναντι από τον χρήστη έτσι ώστε να αποφεύγονται οι στροφικές κινήσεις και να έχει απόσταση από τα μάτια περίπου 40 με 60 εκατοστά.
Δεν πρέπει να βρίσκεται υψηλότερα από το επίπεδο των ματιών αλλά αντιθέτως, ελαφρώς κάτω από αυτό, έτσι ώστε η γωνία μεταξύ των ματιών και του κέντρου της οθόνης να είναι μεταξύ 10 – 15 μοιρών.
Θα ήταν επίσης σωστό να διαθέτει τα απαραίτητα τεχνικά χαρακτηριστικά και σωστή φωτεινότητα για ευκρίνεια της εικόνας.
Τέλος να αποφεύγεται η τοποθέτησή της απέναντι ή δίπλα από πηγές έντονου φωτός, όπως τα παράθυρα, για να περιορίζονται οι αντανακλάσεις. Αν φοράτε γυαλιά, να αποφεύγεται τη χρήση διεστιακών φακών γιατί θα αναγκάζεστε να κάμπτετε ή να εκτείνετε την κεφαλή προκειμένου να εστιάζετε στο κέντρο της οθόνης.
Σημαντικό ρόλο στην πρόληψη των μυοσκελετικών διαταραχών παίζουν οι αυτοδιατάσεις, καθώς βοηθούν στην χαλάρωση και την αποσυμφόρηση των μυϊκών ομάδων που καταπονούνται κατά τη διάρκεια της εργασίας.
Σαν αυτοδιατάσεις ορίζονται αυτές που εκτελούνται από το ίδιο το άτομο. Αποτελούν ένα σημαντικό μέτρο πρόληψης ενάντια στην εμφάνιση μυοσκελετικών διαταραχών, οι οποίες όταν εκτελούνται πριν την έναρξη της εργασίας εξασφαλίζουν την αύξηση της ελαστικότητας του συνδετικού ιστού, ή μετά το πέρας της εργασίας για να προωθήσουν την απομάκρυνση των καματογόνων ουσιών και την χαλάρωση των μυών.
Πρέπει να διακόπτονται στην περίπτωση που αισθανθείτε κάποια αδικαιολόγητη δυσχέρεια κατά την εκτέλεση τους.
Ένας χρυσός κανόνας τον οποίο πρέπει να ακολουθείτε τις ώρες που εργάζεστε είναι ο εξής: